مرغی که در برف از قفس پرید

موتی، ای مرد شرقی در این آخر دنیا چه می کنی که آفتاب در آن کیمیاست و همیشه شب است گوئیا. موتی جوابی ندارد به این سئوال و سئوال های چنین بدهد. نقشه شهر کوچک، روبروی اوست به دیوار. آن قدر به آن نگریسته که چشم بسته می داند قدمی آن سوتر از پل ته نو که بگذری کشور نروژ است و این سمت کشوری است به نام فنلاند.

اوسجوکی فقط یک هتل دارد و آن هتل فقط یک آسانسور. آن آسانسور فقط یک مامور و نگهبان.
موتی ریاضیاتش خوب است، گوشش هم خوب می شنود. از همین دور می داند هر روز، بیست و چهار نفری که برای شکار سگ ماهی به هتل آمده اند، به طور متوسط هفتاد بار با آسانسور بالا و پائین می روند. در هر اتاق روزی دوبار به طور متوسط شیرهای وان حمام باز می شود. هر سه ماهی یک بار لوله کشی های هر اتاق نیاز به تعمیر پیدا می کند و آسانسور هتل که هفتاد سال عمر کرده، هر صد و هفت روز یک بار، به طور متوسط، به دلیلی بین راه متوقف می شود و کسانی که درش گرفتار مانده اند، در انتظار رسیدن او می مانند.

در هفت سالی که موتی این جاست بیست و دو بار زنگ آسانسور به صدا در آمده، و هشت بار وقتی رسیده مسافران در جائی وسط طبقات، در آسانسور محبوس بوده اند.

موتی مرد شرقی چه می کنی در این اتاق کوچک کنار آشپزخانه و انباری، با یک تخت، یک تلفن که گاه گاهی زنگ می زند، یک میز، یک فلاسک، دو لیوان، یک کاسه پر از بیسکویت. یک گالش و دو کفش چرمی و کتانی زیر تخت. یک کلام الله در جلد پلاستیکی زیپ دار لب تاقچه.

لازم نیست زیاد دانستن، برای کشف خیال های مرد شرقی که در انتهای سرد جهان ساعت ها می نشیند، نگاه خالیش دوخته به دیوار، منتظر آن که صدایش کنند تا تند و بی صدا جعبه ابزارش را بردارد و از مامور کشیک هتل کاغذی را بگیرد که روی آن یک شماره نوشته شده، شماره اتاقی که لوله اش گرفته یا دوشش کنده شده است... گاهی هم باید بیاید و از انبار ابزاری یا قطعه ای بردارد. جز این، انتظار کار هر روز اوست، و گاه در عرض روز کاری ندارد جز آن که با پله ها به طبقه ششم برود و در اتاق آسانسور را باز کند، نگاهی به کابل ها و پیچ ها و زنجیرها بیندازد. بست های زنجیر را روغن بزند. با دستمال جاهائی را که به نظرش روغنی و سیاه شده، پاک کند. همان بالا منتظر بماند تا کسی شاسی آسانسور را بزند و به صدای نامفهوم گفتگوها، نجواها و خنده ها که در اتاقک آسانسور می پیچید گوش بدهد.

در همه این سال ها تنها یک بار، در اتاقک آسانسور در همان حال که او نشسته بود بالا سرش صدای فارسی پرسید. اول لحظاتی زمان و مکان را گم کرد، گمان کرد صدای فخری است همسرش، در درون تکان خورد. و دقایقی گذشت که به صدای غش غش خنده زن فارسی زبان دانست که در چه حالش و صدا از کجاست. در این حال تپش قلبش تند شد و نبضش سنگین زد، خواست گوش ندهد نتوانست.
و در همه این سال ها یک بار زمانی که فراخوانده شد تا لامپ اتاق 212 را عوض کند، مطابق تعلیمات در زد و چون کسی جواب نداد و مطمئن شد که کسی در اتاق نیست شاه کلید را در قفل گرداند و کلیدهای برق را امتحان کرد یکی از آباژورهای کنار تختخواب روشن نمی شد، همین طور که داشت لامپ را عوض می کرد چشمش به یک مجله ایرانی افتاد در کنار تخت. چهره مردی رویش بود که او نمی شناخت از نوشته پیدا بود که آواز می خواند. دلش خواست مجله را بردارد و نگاه کند، اما این تخلف بود. زود لامپ را بست و از اتاق بیرون رفت. آن روز تمام مدت با وسوسه آن مجله در فکر ایران ماند و شب هم نخوابید مدام خوابی دید که آن مجله موجدش بود. در نتیجه صبح دست به کار شد، آنیتا همیشه مددش بود و او هم، آنیتا همان زن چاق بود که از کرواسی آمده و مانند وی در این گوشه عالم پناه گرفته، شنیده بود که در جنگ با صرب ها چه بلاهائی که بر سرش آمده است. آنیتا وقت تمیز کردن اتاق 212 یادش بود که مجله را برای موتی بردارد.

یک هفته آن مجله در اتاقش بود، هم لرزه های دستش را بیشتر کرد و هم پرش هایش را در خواب. دوباره نیمه شب ها از خواب می پرید و بیدار می ماند. باز آن تله ویزیون بی صدا را روشن می کرد و به تماشایش می نشست تا خوابش ببرد و این زمانی بود که صدای لوله ها خبرش می کرد که مسافران دارند دوش می گیرند و می دانست دقایقی دیگر آسانسور به صدا در می آید که آن ها را برای خوردن صبحانه پائین می آورد.

موتی انسان شرقی از چه گریخته ای به ته دنیا. از چه می گریزی که حتی تحمل آن مجله را نکردی در اتاقت، این پرش هایت برای چیست. از کدام سئوال رو پنهان می کنی. آن نامه چیست که هراز گاه از لای کیفت به در می آوری و نگاهی بر آن می اندازی، و نگاهی به عکسی که گذاشته ای مقابلت در همان سلول کوچک خالی.

موتی یکی از هزاران قصه یا تراژدی است که انسانی آن را با خود از دیار خود به سرزمینی دور برده است، چونان سموری که از جنگل ماوای خود می گریزد با تکه پاره روزی تا در جائی دور با آن بگذراند. تکه پاره روزی این هزاران هم قصه هایشان است که از آن گریخته اند اما داغش را به دل آورده اند به آن غربت های سرد.

اما موتی جز این ها، ده ها صفحه کاغد نوشته داشت. به اندازه یک دفتر. دفتری که در صفحه صفحه اش نوشته و بازنوشته بود. انگار در حضور قاضی در محکمه ای و مشغول دفاع از خود. و این همان دفترست که اینک در تهران و پیش دختر جوانی است که مخاطب همه آن نوشته ها بود.
[][][]
سرگذشت موتی را پنج ماهی هست که دخترکش برایم نوشته است. نمی دانستم با آن چه کنم تا امروز که خبری گرفتم از جدال دو دختر با پدرشان. پدری که اینک شده است وزیر و بچه ها نگران اویند و فریادکش از وی می خواهند به این کار تن ندهد و خانواده را به هم نریزد. دخترها جنس مجادله شان با پدر، از جنس جدال نرگس کلهر است با پدرش آقای مهدی کلهر مشاور احمدی نژاد. این دو دختر هم وقتی دیده اند که التماس هایشان در پدر اثر ندارد از تهران بیرون زده اند با مادرشان. نامه دختران این آقای وزیر که از قضا در حساس ترین وزارتخانه هاست و هر روز صدها نفر به عذاب تصمیم هایش گرفتار می شوند، خطاب به پدرشان به مراتب دلسوزتر از آن است که نرگس گفت به پدر. و چنین می نماید که نسل تازه و جوان، نمایندگان جنبش سبز که نه اهل تظاهرند و نه فخر می فروشند، در خانه هائی که یکی از فرماندهان است و یا از وزیران و وکیلان، پرکار ترند و گرفتارتر. اما قصه موتی.

[][][]
موتی نامی است که از بچگی داشت و همان را فنلاندی های میزبانش برگزیدند و به آقامهدی دادند که تا هشت سال پیش مدیر یک شرکت کوچک تولیدی در شیراز بود، کارخانه ای که آن را از محل سهمیه مبارزان، از دولت خرید. تا در ایران بود از قضا وضعش بد نبود اما وقتی به یک سفر زیارتی به سوریه رفته بود به کشور برنگشت، انگاه معلوم شد که سهام و هر آن چه داشته را به اسم سه فرزند و همسر خود کرده است. او تا یک سالی گم بود تا آن که نامه ای به تهران رسید و خبر داد زنده است و در سرزمین های برفی ساکن شده [نگفت کجا] و دیگر باز نمی گردد. در این فاصله دیگر هیچ خبری از او نشد تا شش ماه قبل که تنها دوستش که در دانمارک زندگی می کند و همو زمینه را برای فرار وی از خود ایجاد کرد، نامه ای نوشت به معصومه دختر موتی. و خبر داد پدرش دیگر زنده نیست و در گورستان اسوجوکی در بخش مسلمانان خفته است. همراه گواهی گورستان دفتر موتی هم پر کشیده به سوی دیار.

یکی از نوشته های موتی نشان می دهد که کدام رویداد وی را چنین از خود کند و راهی ناکجاآبادی کرد که هشت سال سلول تنهائی او شد و سرانجام راه دورتری را برگزید و از این هم رنج هم رست.

آن جا که به معصومه نوشته "می خواهی بدانی آیا راست می گویند همشاگردی هایت من با کاری که در هنگام تولد تو داشتم کسی را هم کشته ام، آیا کسانی را شکنجه و آزار داده ام یا... چرا باید دروغ بگویم. از تو پنهان دارم از آن که همه جا ناظر است و حاضر پنهان شدنی نیست. آری همه کاری کرده ام. به سن و سال برادرت بودم هجده ساله. می خواستم نه فقط مملکتمان بلکه دنیا را آباد کنم، قرار بود زندان ها را مدرسه کنیم و شهرها را گلستان کنیم و ویرانه ها را آباد. ظلم و فساد را از میان براندازیم. به این خیال همه کاری برایمان ممکن بود، همه کاری مجاز بود در مقابل عظمت کاری که در سر داشتیم. گمانمان بود که به آن خیلی نزدیک شده ایم. باور داشتیم یک چند نفری نمی گذارند بهشت نصیب ایرانی ها شود، در عهده می دیدیم که اینان را از راه برداریم. به ما گفتند و باور داشتیم که داریم مزرعه را از علف های هرز پاک می کنیم تا در آن بذر ایمان و عشق بروید. آری درست فهمیدی وقتی به تو می گفتم به دانشگاه نمی شود بروی برای این بود که تحمل نداشتم روزی روزگاری جوانی گتی و به دام بیفتی. اما نتوانستم جلویت را بگیرم. مادرت می گفت زمانه عوض شده است.راست می گفت من هم عوض شدم. دیگر آن آدم نیستم و باورهایم هم عوض شد. آن روز وقتی ایستاده و سرت را پائین انداختی و گفتم بابا به من بگو این حرف ها دروغ است. انتظار داشتی چه بگویم... پنهان کنم که ما چطور سوزاندیم و سوختیم. پنهان کنم که تو و برادرهایت هم همان راه مرا بروید."

موتی، مرغی بود که به یک سئوال از خود بیرون شد و نیمه همین امسال پنجاه سالگی از قفس پرید. و میلیون ها نفر شده ایم پراکنده در جهان، و قصه هایمان در هر دهکوره از این جهان هست و گاه دفن می شود. افسانه شده ایم خوب یا بد.