رسانه ها در جست و جوی جهان بی ظلم

این مقاله این هفته سهم همکاران محمد قوچانی است که در ضمیمه اعتمادملی چاپ شده است هر گاه روی سایت هم آمد لینک آن را می گذارم.

به صفحات روزنامه ها، عکس ها و تیتر های آن ها که نظر می کنی، ضجه می زنند زنان فلسطینی، زار می گرید چهره مردی که بی جان تن فرزندش را بر دست گرفته. به نوشته هایشان که گذر می کنی به هر زبان که هست، جز گزارش خشونت در غزه و ابراز نگرانی از گسترش آن چیزی نیست. از خود می پرسم پس کجا رفت آن نفوذ مخوف صهیونیست ها در شبکه اطلاع رسانی جهانی که حتی شاه سابق ایران هم در آخرین مصاحبه سال 1974 اش با سی بی اس بر آن تاکید کرد. آن نفوذی که می گفتیم مدافع و حامی سرسخت سرمایه داری و در نهایت اسرائیل است، و همه جوانی ما در خوف آن گذشت.

راست ترین روزنامه صبح بریتانیا در کنار عکسی از کشته فلسطینی عکسی هم از عزاداری اسرائیلی ها در سال گذشته چاپ کرده تا نشان دهد که در آن سو هم عزاداری بوده و ماجرا یک طرفه نیست. این دیگر حداکثر حمایت از اسرائیل در این روزهاست.

این سئوال که چطور نفوذ یهودیان در رسانه های بین المللی، کارساز نیست و شرح مظلومیت فلسطینی ها همه جا هست، چند پاسخ ندارد. یکی است. و آن مهم ترین خصلت حرفه اطلاع رسانی است که به ذات حق جوست و به ذات نمی تواند ظلم را نادیده بگیرد.

رسانه به دو دلیل حق جوست، یکی آن که باید رزق خود را از دست مردمان بگیرد و اگر جز آن بنویسد که در باور وجدان عمومی است، ورشکسته و دربسته می شود. دوم آن کس است که می نویسد، عکس می اندازد، طرح می کشد و همه آنان که در ساخت پیام دست دارند، آن ها همه در جست و جوی جهانی بی ظلم و عدالت طلب اند. هر چقدر هم چنین جهانی نسبی و دور از دسترس باشد. هر چقدر هم عالم معهود برای هر گروهی به گونه ای باشد متفاوت با دیگری، باز آن مرد که تن بی جان فرزند در دست گرفته کوهوار هوار می کشد، نمی تواند موضوع دلسوزی اهل رسانه نباشد.

تنها رسانه های حزبی و ایدئولوژيک هستند که می توانند به فرمان منفعت حزب و گروه خود عمل کنند و سیاه یا سپیدنمائی کنند. همان که در دوران جنگ سرد معمول بود. اما هر چه جهان گذشته این گروه از رسانه ها کم و کم اثرتر شده اند تا حالا که نقش پررنگی از آن ها بر صحیفه عالم دیده نمی شود آن چنان که در دوران جنگ سرد بودند. در آن زمان نشریات دست راستی [نیمه غربی] همه مصائب جناح چپ را می نوشتند و از مظالم حکومت های کمونیستی خبر می دادند. و نشریات منتشره در کشورهای بلوک شرق هم ، همه از مفاسد جهان سرمایه داری می نوشتند. همواره سپید طرف آنان بود و همیشه سیاه جایش در اردوی رقیب.

هر چه قرن بیست به پایان خود نزدیک شد، خبر از مقاومت هائی در درون هیات های تحریریه و سالن های خبر علیه تحمیل مدیران صاحب سهام رسید. یکی و دو تا نبود. در دهه شصت تغییر سردبیران یاغی و حرف نشنو آسان بود اما هر چه گذشت سخت تر شد. و این بار نه از فشار و قدرت سندیکاها بلکه از فشار و قدرت مردمی بود که تنها نمی گذاشتند اهل قلم و اطلاع را.

به گمانم، و این نظری است که بسیاری از اهل فن و اهل تحقیبق بر آنند، جنگ ویت نام نقطه تعیین کننده این حکایت بود. آن جنگ چندان که اینک دیگر بر کسی پوشیده نیست، چندان طولانی شد که ناپالم های آمریکائی دیگر جائی سالم در آن سرزمین سبز باقی نگذاشتند، و شرح قهرمانی ویت کنگ ها عالم را گرفت. اول از همه ژنرال وستمورلند فرمانده نظامی آمریکا در منطقه به فغان آمد. راست گفت وقتی که به خبرنگاران گفت امنیت شما وظیفه ماست. وسیله حمل و نقلتان را فراهم می کنیم، هر جا اراده کنید می بریمتان، سربازان آمریکائی برای انتقال و حفاظت از شما کشته می شوند. دشمن در مقابل شما را به گروگان می گیرد، سر می برد، هیچ محلتان نمی گذارد همه تان را جاسوس می بیند. آن وقت هر گزارش که از این جا می فرستید به نفع آن ها و به ضرر ماست.

ژنرال نمی دانست قدرت سلاح های آمریکائی و تجهیزات سربازانش و ثروتی که داشت و به رخ کشیده می شد وقتی در مقابله با ویت کنک هائی قرار می گرفت یک لا قبا که کفشی هم به پا نداشتند، تنها کیسه ای به گردنشان بود که در آن مقداری میوه جنگلی و فشنگ ریخته بودند، در ذهن مردم خود به خود حکایت تام و جری می شد. خود به خود جنگ غنا و فقر می شد. جنگ سیاه و سپید، جنگ حق و باطل.

خبرنگارانی که به ویت نام رفته اند خوب می دانند که جز آن نبود که ژنرال گفت. حتی در روزنامه های دست راستی اروپا هم در سال های آخر جنگ دیگر گزارشی به نفع آمریکا دیده و خوانده نمی شد. این در حالی بود که ویت کنک ها هر خبرنگار را که می گرفتند راحت تر این بود که بکشند. و او را جاسوس می دیدند.

حاصل آن میلیاردها کلمه و هزاران عکس و ده ها هزار کاریکاتور و صدها کتاب که با موضوع جنگ ویت نام در جهان منتشر شد، همان موج ضد جنگ بود که جانسون را از پا انداخت و به نیکسون جرات داد که به دست کی سینجر استاد متبحر دیپلوماسی، ارتش آمریکا را فرار دهد و به چیزی که باور نمی شد فکر کند. اولین شکست کشوری که هرگز ارتشش شکست نخورده بود ثبت شد. آمریکا به خواری از ویت نام گریخت. و این شرح بر سینه عالم ثبت شد. گرچه ویت نامی ها هم که استقلال خود را به دست آوردند به سعادت نرسیدند و بیست سالی بعد فرش قرمز انداختند تا آمریکائی ها برای کمکشان بیایند و آن سفارت خانه را که روزی هزیمت آمریکائی ها از بام آن حادثه بزرگ قرن بود، به آن ها برگرداندند. اما جنگ ویت نام پر از پند و عبرت بود و پر از تغییراتی که بر اساس عالم داد. یکی هم همین بود که قدرت افکارعمومی جلوه گر شد و قدرت رسانه ها که دور ماندن از افکار عمومی در دستورشان نمی تواند بود.

چنین است که امروز روز، اکثریت افکارعمومی جهان، از طریق رسانه هائی که صفحاتشان پرست از شرح ظلمی که بر غزه می رود، فشار خود را به دولتمردانی که محتاج رای مردم هستند وارد می کنند. این فشار چنان که در اخبار می خوانیم و می بینیم به تل آویو می رود و آنان را به سوی توقف کردن توحشی می برد که دیگر جهان شفاف و به هم پیوسته تحملش را ندارد. فشاری که رسانه ها از طریق افکارعمومی جهانی به نفع مردم غزه وارد می کنند، سابقه نشان داده بسیار موثرتر از جانبداری دولت های عرب است که گاه هست و گاه نیست. و یا شعارهائی که دولتمردان می دهند که از دریچه مصلحت ملی شان می گذرد.

فیلمی که نشان می داد لوله تانک آمریکائی عکاس اسپانیول را دنبال می کرد و همه اسنادی که وجود دارد که نشان می دهد اسرائیلی ها به راحتی نمایندگان رسانه های جهانی را هدف می گیرند، خود حکایت همان است که وستمورلند گفت. اما اگر جوان ترین ژنرال ارتش قدرتمند آمریکا راهی برای پیروزی در جنگ ویت نام یافت، اینان نیز می یابند.