باید گفت اگر مجالی بود

طرحی است از هادی حیدری

او که نامش را از سپیده دم گرفته بود، در آن روزگاران دور گاه سرش را در دست می گرفت و می گفت از کلمه و از شعر پرم. از روزگار مهلت می خواست تا خالی شود. وقتی شعری در سرش می گشت تب می کرد و چندان که شعری تازه می سرود – به گفته خودش – انگار زایمانی، انگار راحت شدن از غده ای در سر، و چندان که شعرش را می نوشت از رنج می رست اما خسته می نمود. آنان که در ادب و هنر خلاقیتی داشته اند عموما به همین احوال اند کم یا بیش.

این همه از آن رو به یاد آمد که با شنیدن خبر پایان وحشتناک قذافی انگار سری باد کرده دارم، بی آن که مدعی خلاقیبتی مانند آن بزرگواران باشم. انگار کلمه هائی در هم تنیده و گره خورده، کور شده. دمی هیچ از شعر و روایت اثری در آن نیست بلکه به قصد تحلیل یا تفسیری. اما در لحظه ای دیگر این همه تبدیل شد به مقاله ای یا سخنی دیگر. اما این هم نماند لحظه ای دیگر با خود گفتم باید خطاب به مردم چیزی نوشت. خطاب به مردمی که جنازه سران عراق را در خیابان های بغدادپشت ماشین بستند و آن قدر گرداندند تا تکه تکه شدند. مردمی که در ایران دستشان به شاه و خانواده او نرسید پیرزنی را در خیابان می گرداندند که این پیشخدمت شاه است که تازه اگر بود چه تقصیر داشت و این چه مجازات است. مردمی که در بنگلادش، به چشم دیدم چگونه، مجیب قهرمان ملی یک سال قبل خود را چنان کشتند که تکه ای از او جائی نماند، سهل است نشانی از کل خاندانش و عمارتی که دفترش در آن بود هم . مردمی که چائوشسکو را در محاکمه ای چند دقیقه ای به مرگ محکوم کردند و در سینه دیوار کوفتند. مردمی که اگر دستشان می رسید به حسنی مبارک هم رحم نمی کردند. چنان که بیمار در قفس هم راضیشان نکرد؛ مردمی که انگار دادگاه جنایتکاران جنگی را هم زیاد نمی پسندند چون کمی تسامح و خویشتن داری می خواهد. انگار برخلاف نظر آقای حاتم قادری قصد سئوالی هم ندارند.

هویدا گفته اند وقتی دید دادگاه انقلاب اسلامی به هیچ صراطی مستقیم نمی شود گفت پس بگذارید تجربه سیزده ساله ام را بگویم یا بنویسم برای شما مهم است دیگر خطای ما را نکنید تاریخ را بدانید. اما این هم موثر نبود. پشت در و در حیاط زندان مردمی هلهله زنان خون می خواستند و خلخالی و غفاری هم ماموران ملک الموت بودند. گفته اند و نوشته اند خلخالی گفت ما به تاریخی که تو بگوئی نیازی نداریم. اگر خاطرات شیخ خلخالی را بخوانید آشکار می شود از نظرش کشور به کدام تاریخ نیاز دارد.

اما این فیلم که با موبایل گرفته شده سخت است و سخن می طلبد آسان نیست ساکت ماندن در مقابلش. همان فیلم که قذافی را زنده نشان می دهد که دارد به همان ها که خار و خسشان خواند التماس می کند که به حرفش گوش کنند. قذافی همان حربه چهل ساله را بر گزیده. سخن گفتن، و غیرت عربی و تاریخ برتر فروختن و هلهل شنیدن، همان که ساعت ها و ساعت ها گفت و همین مردم شنیدند. اما گلوله تفنگ عجول بود و دیگر مهلت نمی داد. یعنی سرنوشت کسی که مثل بقیه این فرقه درس می داد به جهانیان بدتر شد از ذوالفقار علی بوتو، مجیب الرحمن، یحیی خان، ایندیرا گاندی، شاه، صدام، مارکوس، چائوشسکو، هایله سلاسی، موبوتو سه سه سکو، سادات، حسنی مبارک و همه آن ها که در عمر دیده بود. خونین چون موش مرده ای از مغاک ییرون زد و در دست خار و خاشاک افتاد.

اما پرستار رسید و برای بیمار نپسندید تماشای فیلمی را که سی ان ان هر چند دقیقه پخش می کرد. به فرمانش تلویزیون بخش قلب شفاخانه همرسمیت گشت روی یک سریال بی مزه خانوادگی ایستاد. نه به خوبی مراد برقی یا قهوه تلخ.

چنین شد که باز ماندم . اما کلمات محو نمی شوند. نه برای این که برای هزارمین بار یکی بگوید عبرت بگیرید دیکتاتورها. نه برای بازگفتن صدباره این که دیکتاتورها نمی شنوند... بلکه ... باری چیزهائی در سر سنگینی می کند. بماند برای فردا. اگر مجالی بود.