کار زمین های مفت آباد نیست

این مقاله ای است که برای اندیشه نو نوشته ام

هیزم شکن مثل هر روز می رفت تا روزی را از دل تاریخ جنگل بگیرد. پسرش گفت پدر از شیر و از پلنگ و دیگر بهائم نمی ترسی. هیزم شکن با تجربه گفت نه، اگر ترسی دارم از تست که تبر را نزنی به پایت، وگرنه ما عمری است با پلنگ و یوز و خرس خو کرده ایم.
یک هفته مانده است به انتخابات و حل ماجرا. گیرم دو هفته بعدش هم با تکلیف روشن تر جای کار هست. هواداران اصلاحات – واقعی و موسمی، قدیمی و تازگی – آیا ممکن است این یک هفته زبان در کام بگیرند و تبر به پای خود نزنند.

آن که در زی اصلاح طلبی است شعارش نیست بلکه شعورش این است که یک گام جلو بردن ظرفیت های جامعه، افزودن به گنجایش مدنی جامعه، تلاش برای بلند کردن سنگی که صد و پنجاه سال است به سینه می بریم و بالای سر نمی توانیم برد، به مراتب شیرین ترست از چهار سال حکم راندن در خیابان پاستور. و این اگر در سر کسانی که در آن راسته نشسته اند نباشد و اگر به جایش حب مقام و فخر و جاه در جانشان رخنه کرده باشد، به فتوای عشق باید گفت نمازشان مقبول نیست.

چون چنین است و چون این راهی است که امیرکبیرها بر سرش جان باخته اند جایزست تامل، و جایزست چیره شدن بر خشم ها و نفرت ها.

این نکته ها چیزی نیست که کس نداند همه می دانند ردیفشان کردم تا گفته باشم درآویختن اهل اصلاحات با اهل اصلاحات همان حکایت تبرست و کودک هیزم شکن. جوانان اگر به جوش می آیند و تحمل از دست می دهند - که نباید چنین کنند، به هیچ بهانه نباید چنین کنند - حرجی بر آنان نیست که جوانی است و چنان که افتد و دانی. اما مردان کامل، راهنمایان فکری جامعه، و با تجربه ها چه می گویند در این هنگامه که هیچ فرصتی را برای زدن تبر به مچ پای خود از دست نمی گذارند.

بی فریاد
گویند در شمال چین ورزشی هست سخت و دردناک. دو تن از آن کوه های گوشت به هم می آویزند و پنجه های خود را در ران و بازوی دیگر می بندند، و می فشارند چنان که از جایش خون بیرون می زند گاه. اما بازنده آن است که فریاد کند و صدایش شنیده شود. حکایت خون گریستن همان جاست که درد تا عمق استخوان می رود اما جایز نیست آخ برآوردن.

در این دور از انتخابات برای هواداران تغییر و اصلاحات، با ترتیبی که روزگار پیش آورد و هیچ کس در آن تقصیرکار نیست، و شاید هم حکمتی در آن بوده است، ما را قاعده این است که دم برنیاریم. هواداران هر دو اردوی خواستار تغییر باید خون خورند و ساکت نشینند.
در دل تاریخ ایران از این گونه حکایت ها فراوان رخ داده است. در پایان جنگ جهانی دوم، غربی های جهانخوار [انگلیس و آمریکا] لشکریانی که به داخل ایران آورده بودند، در تاریخ خارج کردند. برای فریب هم شده اجاره محل هم دادند و حق استفاده از راه آهن را هم پرداختند، اما ارتش سرخ به فرمان استالین ماند. بعدها که در رازخانه های باکو و مسکو بازشد آشکار گردید که قلی اوف استالین را فریفته و برای او پیام کرده بود که آذری های ایران منتظر یک اشاره اند برای جدا شدن از ایران و همان روایت که در شرق اروپا و در فنلاند رخ داد در این جا هم اتفاق افتادنی است. چنین شد که مرد سیاست پیشه ای مانند پیشه وری هم فریب خورد و به سرانجامی که سزایش نبود مبتلا شد و هنوز در ذهن بسیاری متهم است که علم تجزیه طلبی برافراشت. اما آن روزگار که خیال خدمت به سرش بود جان خود را هم بر سر همین خطا گذاشت، به روایتی که دکتر جهانشاهلو معاونش نوشته است.

اما در آن عرصات رجال انگلوفیل – یا مشهور به انگلوفیلی – نتوانستند کاری کنند کابینه ها سقوط کرد تا مرد پیر سیاست قوام بر سر کار آمد. کارها کرد که استالین را از اندیشه ای که قلی اوف در سرش انداخته بود منصرف کند و از حمایت فرقه دموکرات آذربایجان بازش دارد. از میان این کارها از جمله این بود که دستور داد یک چند کسانی را که مشهور به انگلوفیلی بودند دستگیر کنند. و این زمانی بود که حزب توده به تجلیل از جناب اشرف پرداخت و درباریان خشم گرفتند که قوام کمونیست شده است ! پس نقش قوام گرفت.

یک روز صبح خبر کردند که حسن اکبر، اسدلله رشیدیان، سید ضیا، علی دشتی و خلاصه سرشناسان هوادار غرب [در آن زمان هواداران غرب نوکر انگلیس خوانده می شدند هنوز آمریکائی در کار نبود] قرارست دستگیر شوند. باهوش ها دانستند ماجرا چیست، یا به شهرستان ها رفتند و یا بقچه بستند و آرام به اتاقی که در یک محوطه نظامی برایشان تدارک دیده بودند وارد شدند. زندانی شدند. در این میان همسر یکی از زندانیان که از بستگان قوام بود وقت ملاقات خواست و در برابر آن کهنه حریف تواضع کرد و خلاصی شوهر را به اصرار تقاضا کرد و هی می گفت امروز باید او را به خانه برم.

قوام السطنه در پاسخ به دختر عمو گفت عزیز جانم بدبختی این است که این کار سیاست است و تدبیر به کار می آید، و کار زمین های مفت آباد نیست که به اشاره ای موقوفه بود و مجاز شد. این کار هزار پیچ دارد که یکی هم این است که گاه برای مصلحت باید به حبس هم تن داد. دعا کنید زودتر غائله ختم به خیر شود. نرنجید از قوام السطنه که این جا مصلحت ملک است.
با این زیرکی آن کهنه رند به آن زندانی پیام داد که اگر قرار بر محکومیت باشد زمینه هائی هست اما بهتر آن که تحمل کنی ماجرای آذربایجان تمام شود و ارتش سرخ برود. همین هم شد.

در بازی امروز ما هم اگر همراهان دستی به طراحی طرح های "پیچیده" ندارند که از یکی را از هیچ به صدارت برسانند اما تحمل که می توانند، صبوری که می توانند. باید پذیرفت که به قول شاه شعر فارسی جامعه را نازکی طبع لطیف تا به حدی است که آهسته دعا نتوان کرد. اهل تفکر برای آن که به جوانان بیاموزند و بگویند که تبر به پای خود نزنید بهترست که خود نیز مراقب نیش ها و نیشگون ها باشند که این جا مقام رندی است.