مردگان و کشته گان بر سر قدرت

این هم گزارش سالی است که برای سالنامه اعتماد نوشتم نگاهی از نوعی دیگر به سال 85 باز هم باید از مفصل بودنش عذر خواست. در چند مرتبه بخوانید اگر از زمره کسانی هستید که مدت محدودی چشمتان می تواند به این صفحه خیره شود.

پرويز مدیر موفق ايرانی که چند شرکت بزرگ آمريکائی و اروپائی را در اختيار دارد دو سال پيش به دعوت وزارت بازرگانی کوبا به آن کشور رفت.

خود می گوید تمام راه به یاد سال هائی بودم که در تهران با وحشت از پدر و هم درجه های وی در ارتش شاهنشاهی، و سخن چین ها، عکس کاسترو و چه گوارا را در جای مطمئنی در اتاقم پنهان کرده بودم، شخصيت های رویائی که آرزو داشتم در ايران هم پیدا می شدند. و هیچ باورم نبود که روزی به عنوان تبعه امپريالیيسم جهانخوار به ديدار آن قهرمان افسانه ای می روم.

به گفته پرويز وی وقتی وارد هاوانا می شود و آن فقر باورنکردنی را می بیند که از درو دیوار به مسافر خبر می دهد که به يکی از مصيبت بارترين سرزمين های جهان وارد شده است، با خود می گويد کشوری که در حال مبارزه با ابرقدرت است همين را نصیب می برد. وی ساعتی بعد از ورود وقتی که همراه معاون وزارت بازرگانی کوبا دارد به سوی هتل محل اقامتش می رود ناگهان می بییند که میزبان گفت فيدل ... و مشاهده می کند که فيدل کاسترو افسانه ای او در چند قدمی است . داشت دعوای دو راننده تاکسی را حل می کرد اما گوئی برنامه ريزی شده بود چون وقتی دقايقی بعد با پرويز در اتومبیل نشست می داشت که او چه دارد و برای چه به کوبا آمده است.

بايد تچسم کرد حال کسی مانند پرويز را که هنوز دفترچه های دوران نوجوانی خود را دارد که در آن با چه کلماتی از کاسترو تحسین کرده و شعرهائی درباره وی سروده بود. حالا همان قهرمان افسانه ای آمده به اين نماينده سرمايه داری بگوید کمکمان کنید تا مردممان از فقر نمیرند.

پرويز می گوید نمی دانم که برای او یا به خاطر پوچی خیال های جوانی خود بغض کرده بودم و دلم می خواست هر چه زودتر از او جدا شوم و گريه کنم. اين حالی است که هزاران و بلکه ميليون ها تن از نسل سابق در طول امسال با خود تجربه کرد. زمانی که خبر رسيد سرانجام کاسترو از قدرت کنار گرفت و رائول برادرش فرمانروائی جزيره را آغاز کرد.

گرچه کاسترو هنوز نمرده و هفته گذشته در يک برنامه تلويزيونی هم ده دقیقه حرف زد. در آن مدت هاوانا کاملا خلوت بود. و هيچ کس نمی داند که وقتی فیدل مرد با جنازه او چه خواهند کرد. و همه سعی می کنند حرفی برای بعد ها نزدند. سرنوشت کوبا و کاسترو منحصر به فردست.


ديگر چنين سرگذشتی به آن ها که در شغل های مادام العمر نشستند و عنوان ديکتاتور گرفتند تعارف نمی شود. اين گروه ناگزير به پیمودن همان راهی هستند که در سال گذشته پینوشه ، میلوسویچ، صدام حسین و تاموگ پیمودند.

پینوشه

آگوستینو پینوشه نماينده دیکتاتوری مورد پسند سرمایه داری دهه هفتاد. براندازنده قهرمان ملی شیلی سالوادور آلنده و متهم به قتل سه هزار مخالف خود بود که عمدتا از میان جوان چپ انتخاب شده بودند. برای مردم شیلی آلنده همان دکتر مصدق است و ملی کردن صنایع مس همان کاری را قصد داشت که مصدق با نفت ایران، و آمریکائی ها با حمايت از پینوشه همان کاری را کردند که با کودتای 28 مرداد. با اين تفاوت که شاه سابق ايران در دیدگاه مردم عامل کودتا شناخته شد، نه سپهبد زاهدی نخست وزير جانشین مصدق، و او به اندازه پینوشه عمر نکرد، نود سال، و در همان اولین سال بعد از برکناری از سلطنت به سرطان درگذشت. اما پینوشه ماند و خانواده کشته شدگان شهر به شهر جهان دنبالش کردند و در لندن و مادرید به دادگاهش کشاندند اما موفق به حبس وی چنان که می خواستند نشدند.

اما میلوسویچ و صدام پايان زندگی شان مانند پینوشه نبود. میلوسویچ به عنوان آخرين دیکتاتور یوگوسلاوی که یادگاران تیتو را هم خرد و چند پاره کرد ماند تا به دادگاه بین المللی لاهه برده شد. به زندان رفت. همان جا بود که درگذشت. در حالی که به نوشته خانم کارلا دل پونته رييس دادگاه بین المللی لاهه که بازجو و قاضی اين دادگاه بود حیف شد که دادگاه به رای نهائی نرسید. .او درگذشت و در نتیجه جهان نتوانست تصویر کاملی از فاجعه ای به دست دهد که در یوگوسلاوی با کشتار مسلمان و کروات ها توسط صرب ها رخ داد. با اين همه مرگ در زندان و نه در کاخ و یا حتی مانند پینوشه در انتظار دادگاه نصیب وی شد.

صدام حسین

اما برای آنان که عدالت می جویند، کامل ترين پايان ها از آن صدام حسین بود. او که برای ماندن در قدرت صدها هزار را کشت و از جمله گروه زیادی از بستگان و دوستان خود را، سرانجام وقتی به اين پايان فاجعه آمیز تن داد که سه سرباز آمریکائی از مغاکی به درش آورند و در مقابل دوربين ها دندان هایش را بررسی کنند، که دو پسر، و یک نوه خود را به کشتن داده بود. پیش از اين دامادان خود، حسین و صدام کامل، پدر هشت نوه خود را کشته بود. بدتر از همه اين که آنقدر پیام ها را نشیند و بدلگامی کرد که سربازان آمريکائی به بغداد ريختند و در نتيجه کشتاری به اندازه اعدام های صدام آغاز شده که اين بار دليلش نه خواست دیکتاتور بلکه اختلافات قیبله ای و مذهبی است. کسی با چنین کارنامه ای ، بعد چهل سال قدرت راندن بايد چنان می مرد که صدام. تا تراژدی بزرگ ثبت عالم باشد جوانی از هواداران مقتدی صدر هم موقع اعدام صدام به عنوان عامل اجرای دار در اتاق بود. و هم او ثبت کرد که صدام هقی کرد و حفره زير پایش گشوده شد و تمام . دو تن نتوانتسند جلو خود بگیرند فریاد برداشتند زنده باد مقتدی ، مرگ بر قاتل.

بدين گونه سرنوشتی برای صدام حسین يکی از آخرين نمونه های خودکامگی در شرق رقم زده شد که در قرن ارتباطات گمان می رود در انتظار تعداد اندکی از اين نوع از جانداران است که هنوز باقی مانده اند، در آفريقا و ميانه آسیا.

تاموک

کمتر از صدام عبرت آموز نبود مرگ تاموک. دومین فرد پس از پول پوت در سلسله مراتب قدرت در خمرسرخ و آن تجربه خونین بشری. تاموک تقریبا به سرنوشتی مانند پول پت گرفتار آمد که دستگیر و محاکمه و زندانی شد اما نه چنان که بايد و بر اساس موازين حقوقی امروز بشر، بلکه بر اساس همان فرهنگ و عدالت بومی.به قول رييس مرکز اسناد کامبوج، تاموک مرد بدون آن که کاملا گفته باشد که در ذهنش چه می گذشت وقتی که به بهانه مبارزه با فقر انسان ها، هزاران نفر را به مرگ می فرستاد. چه می گذشت در ذهن خمرسرخ ها که از جمله خونین ترین تجربه های چپ را در جهان نمايش دادند و نامشان شد مظهر و لوگوی خشونت طلبی تاموک سرگذشت غریبی داشت. ابتدای عمر طلبه بودائی بود اما بعد به فعاليت های سیاسی خشن و تروریستی پرداخت. در دوران خمر سرخ فرمانده ستاد ارتش بود و حاکم مطلق ناحیه جنوب غربی آن کشور که گورهای جمعی و کشتارهای وسیع یادگاران اوست. با سقوط خمرسرخ او مقاومت کرد و قدرت خود را در منطقه اش حفظ کرد و به جنگ پول پوت رفت و وقتی او را که سرطان داشت اسیر کرد در حبس خانگی انداخت. در جنگ ها هم پول پوت را همان طور دست بسته همراه می برد تا سرانجام با مرگ پول پوت او نیز اسیر شد و به زندان افتاد. در زندان بود که درگذشت و یکی از اسرار بزرگ فرهنگ جنوب شرقی اسیا به گور رفت.

ترکمن باشی

ديکتاتور ديگری که او نيز درگذشت بی آن که در انتظارش باشد، سرگذشتش نه آن است که نمونه و الگوی قرن بيست و یکم باشد که دیکتاتورها و خودکامگان را محکمه شده، در زندان و يا آویخته بر دار می خواهد، نه چنان که صفرمراد نیازف مرد، در اثر سکته در کاخش در ترکمن باشی شهری که نام از وی دارد. چنان که همه چیز دیگر این جمهوری سابق اتحاد جماهیر شوروی که از دوازده سال قبل مستقل شد و از همان زمان نیازاوف از حزب کمونیسم به رهبری رفت. مجسمه های طلایش در همه میدان ها نصب شد و کتاب هایش تنها کتابی که همه میخواندند و روح نامه اش مانند کتاب آسمانی کتاب وحی خوانده می شد. حتی ماه های سال به نام بستگان او گذاشته شد. کشور عقب افتاده ای را چنان کرد نیازاوف که فقط او بود و او تا لحظه ای که در شصت و شش سالی در حالی که از مدت ها قبل پزشکان تهدیدش کرده بودند که با کالسترو بالا و فشار خون شدید و مصرف الکل بسیار و وزن بالا در خطرست. نیازاوف گمان می برد همچنان که هر هفته موها را سیاه چون شبق می کند مرگ هم منتظر می ماند که نماند. او حتی شادمانی بعد از مرگ هم از ترکمانان دریع داشت. هنوز نگهبابان از کنار مجسمه های طلایش مرخص نشده اند.

و اينان مردگان یا گشته گان قدرتمند بودند. اما جهان را تنها اينان نساخته اند. حتی جهان پیشين که منتظر مردان بزرگ می ماند تا تاريخش بنویسند باز تنها توسط آنان ساخته نمی شد. که گفت یک دوره تاريخ فرانسه را ویکتورهوگو ساخت یا ناپلئون سوم. بتهوون ساخت یا امپراتوران زمان، انیشتین ساخت يا هیتلر.
اما نشان از فرشتگان بماند برای هفته های دیگر.