بعد چهارسال تعهد خاتمی پذیرفته شد

کارتون بروکس از روزنامه تایمز پنجشنبه
این که سازمان اطلاعاتی آمریکا اعلام کرده است که ایران از چهارسال قبل عملیات مربوط به تولید سلاح های هسته ای خود را متوقف کرده است، گرچه هنوز زودست تا اثرش در کاهش التهاب های موجود اندازه گیری شود، اما تا همین جا پیروزی بزرگی است که آقای احمدی نژاد آسان نمی تواند آن را مال خود کند. اما چنان که او دیروز در جمع مردم ایلام گذشت بزرگ ترین پیروزی سده گذشته هم نیست، گوینده چنین سخنی یا معنای سده را نمی داند یا پیروزی را.

این دستاورد ارزشش به از ميان برداشتن بهانه ای است که می توانست به حمله نظامی آمریکا به ايران برسد، و ارزش اضافی ش به این است که نشان می دهد همواره لازم نیست قواعد بازی بین المللی به هم ریخته شود تا حقی به کرسی بنشیند. با رعایت قواعد و بازی دست بالاتر، و داشتن اعتماد به نفس هم می توان. و این درس مهمی است برای کسانی که چون خبر گرفته اند که در سال های اول انقلاب بنيانگذار جمهوری اسلامی قواعد بازی های جهانی را نادیده می گرفت و پیروز می شد، گمان دارند که همواره می توان نقش گوریل را در بازی شطرنج ايفا کرد و پیروز از اتاق بیرون آمد. حالا آن که بر سر صدام دیده شد که دنیای کامیپوتری شده حرکات گوریل را مدل ساخت و تقلید کرد، در نتيجه گوریل به وضعيت خنده داری در مغاک گرفتار شد.

گزارش سازمان های اطلاعاتی آمریکا، و به خصوص اين که تصميم به انتشارش گرفته شد، از جمله پیام هائی که در خود درج دارد اين است که برخلاف تصور کسانی که جنگ را حتمی و نزديک می دیدند، حمله به ايران مصيبت بارتر از آن تشخيص داده شده که در دستور کار فوری قرار گیرد، پس انتشار این گزارش خود به خود خبر از پایان جنگ روانی می دهد که به هدف تعيين شده [یا مقدور] خود رسیده یا نرسیده به پایان رسید. تردیدم از آن جاست که از تمام این جنگ روانی و یا تهدید به جنگ اگر مقصود آرام کردن عراق و نشاندن ایران بر سر میز مذاکره بود، این هدف به دست آمدنی است، ولی اگر هدفشان چنان که اعلام کرده اند جلوگیری از تولید سوخت هسته ای و غنی سازی اورانیوم توسط ایران بود، بدان نرسیده ناگزیر شده اند رهايش کنند که بتوانند حزبشان را از شکست بزرگ تر در انتخابات آینده نجات دهند.

اما حالا که دولت احمدی نژاد به درستی پذیرفت که اين گزارش استقبال کردنی است، بايد تاکيد کرد که این "مثلا بزرگ ترین پیروزی سده اخير" دستاورد سیاستی است که محمد خاتمی بر آن پا فشرد و صبر و ثباتی که با وجود همه تردیدافکنی ها و مخالفت ها بر سر آن از خود نشان داد. همان زمان که حاضر نشد بدون اطمينان از توقف روندی که وجود داشت وارد صحنه شود و به جامعه جهانی اطمينان بدهد. و بايد پذیرفت که این در عین حال یک پیروزی ست برای هواداران صلح در جهان، به ويژه ایرانیان چه در داخل و خارج کشور که با فعالیت های خود نگذاشتند جو عمومی جهان در اختيار جنگ طلبان و برخی کسان قرار گیرد که از سر ناآگاهی و به خاطر خشم به حرکات حکومت ایران، عملشان به سود جنگ طلبان بود.

حتی اگر تصور رود که انتشار اين گزارش حاصل گفتگوهای پنهانی دولت فعلی است و معامله ای بر سر آرامش عراق، باز تفاوت چندانی در نتيجه حاصل نمی شود وقتی که پذیرفته باشیم که هر آن چه در حوزه سیاست خارجی اتفاق می افتد در نهایت باید منافع ملی را تامين کند، و برای تقويت بنيان کشور هزينه شود. درک این اصل چندان دشوار نیست که کشورها، حتی وقتی خیال جهانگشائی دارند مقصودشان از ایجاد نفوذ و گسترش اقتدار منطقه ای – یا جهانی – این است که منافع ملی را تامين کنند. پس همه و یا تکه هائی از آن نفوذ و اقتدار را می توان در لحظات باید پای مصلحت، به بهای خوب فروخت و عوایدش را به کیسه منافع ملی ریخت. منافع ملی امروز ایران با توجه به حضور نظامی ابرقدرت زمان در اطراف مرزهای کشور، دور کردن ایران از خطرست. دور کردن ایران از جنگ. که گفته اند کنیز هندی به دفع صداع می توان بخشید.

در گذری به آن چه در سه سال گذشته بر سر اين پرونده رفته، با همه نشيب و فرازهايش، می توان گفت که در دوران دولت تازه با اوج گیری تنش ها، کار هواداران صلح و آزادی دشوار بود. اگر داخل کشور بودند یا در خارج. اگر در درون بودند که از سوی دستگاه تبلیغاتی تندروان و هواداران دولت تمامیت خواه فعلی متهم به وادادگی و تسلیم می شدند، و اگر در خارج بودند از سوی بخشی از مخالفان جمهوری اسلامی متهم شدند که با تبليغ صلح دارند به دوام حکومت کمک می کنند. شادمانی نثار آنان باد که از هیچ کدام از این دو سوی افراط نهراسیدند و نپذیرفتند که به خاطر خوشامد این و آن و یا برای پرهیز از دشنام شنیدن ها، به روندی بپیوندند که احتمال خطر در آن وجود داشت و هنوز هم نمی توان گفت با یک بیانیه اطلاعاتی کاملا خطر دور شده است. پس هنوز هم ندای صلح دوستی و ضديت با جنگ می تواند ندای مشترک همه ايرانيان باشند، الا قليلی که بر اين باورند که تنها شانس آن ها در پوشیدن لباس حامدکارزای است و شبانه با موتورسیکلت هارلی دیویدسون همراه دو تفنگدار دريائی آمريکائی از کوه و کمر گذشتن و خود را به شهری رساندن، چشم به آسمان، در انتظار.

اگر برای اعتماد سازی دو سالی تعلیق پذیرفته نمی شد. و اگر بعد از دولت خاتمی هم گروه جدید، بر طرح نگاه به شرق پافشاری می کرد و اروپا را از کاملا از دست می داد، و سرانجام اين که اگر به اندازه دولت احمدی نژاد در محاسبه بر روسیه و چین تند می رفت، این چنین نبود که هست. دولت احمدی نژاد گرچه نمی تواند از این موقعيت تبلیغاتی بگذرد و حتی ابائی نخواهد داشت که آن را حاصل حضور هنوز به بر ننشسته تیم جدید شورای عالی امنيت ملی بداند، اما در حقیقت نخواهد توانست این موقعیت را به باد بدهد. و اين مهم است.