آمریکا و ظل السلطان

این مقاله پنجشنبه کارگزاران است که در سیاست سرا آمده است

از صبح دوشنبه شبکه های معتبر تلويزيونی جهان به پخش خبر و گزارش هائی از بغداد پرداختند که عنوانش بود مذاکره پس از بیست و هفت سال، یا دشمنان پشت يک میز، يا پايان ربع قرن خصومت. کسانی که نزديک تر از بيننده غربی به موضوع زندگی کرده اند حق داشتند از خود بپرسند که ايا اين عنوان ها درست است و همه واقعيت را می نماياند، يا تنها بهره برداری خبری و تبلیغاتی است تا هر کسی از ظن خود آن را تحليل و تفسیر کند.

اين که واقعيت کدام است پاسخی دارد که در هيچ يک از تيتر های چند کلمه ای نمی گنجد. اما آن واقعيت که در گذر عبوری از حادثات به چشم دوربين های ديجيتال می تواند نشست، همين است که دو کشور سرانجام بعد از بيست و هفت سال به طور رسمی و نه در پسله و پنهان با هم گفتگوئی هر چند بی خاصيت آغاز کرده اند. اما در زير اين صورت واقعيتی عبور می کند که آن به فروش گذاشتن کالائی است که به هر حال روزی بايد فروخته می شد، حالا گیرم به دوران دولت کسانی شده است که از همان فردای گروگان گيری به شکل های مختلف نشان دادند که علاقه ای به اين بازی ندارند. این ها اما بعد از مدتی که دريافتند سرمايه ای به دست آمده، ديگر چندان مدافع و مبلغش شدند که دور از دست پديدآورندگان اصلی گرفته شد.

مسعود ميرزا ظل السطان و کامران ميرزا نايب السلطنه دو پسر بزرگ ناصرالدين شاه بودند که چون مادرشان قجر نبود به ولیعهدی نرسیدند، آن دو با مظفرالدین شاه برادر کوچک خود که به شاهی رسيد دشمن بودند و در عين حال با یکدیگر هم رقابت و خصومت سخت داشتند. روزگار گذشت و مظفرالدین شاه به شاهی رسید و بعد پسرش محمدعلی شاه به تخت نشست. او هم رفت احمدشاه آمد و او هم رفت و سلطنت قاجار برافتاد اما فرزندان و نوادگان آن دو شاهزاده کماکان برای هم می زدند و با هم دشمنی می ورزيدند. عبدالحسین میرزا فرمانفرما که عاقلترین شاهزادگان زمان بود پیام فرستاد به فرزندان بزرگ ظل السطان و نایب السلطنه که بيائید حالا که کار از دست رفته و ديگر سلطنتی در کار نیست با هم اتحاد کنید که بيش از این دیگران از اختلاف شما علیه منافعتان استفاده نکنند. سخن عاقلانه فرمانفرما گشت و گشت تا آن که جوابی از اندرون کامران ميرزا رسید که می گفت خب اگر بد هم نگوئیم پس صبح تا شب چکار کنیم.

اين ساده ترين وجه ماجرا بود. اهل آشپرخانه و اندرون نزديک سی سال عادت کرده بودند که از صبح [ظل السلطانی ها با لهجه غلیظ اصفهانی و دستگاه مفصل نایب السلطنه با مثل های چارواداری تهرانی] عليه ديگری به اصطلاح صفحه بگذارند. دروغ ببافند و شعر بسازند و سرود بخوانند. در حقيقت با پیشنهادی که فرمانفرما می کرد، شاعران و دلقکان و سیاه بازها هم بیکار می شدند، چرا که اينان اگر در اصفهان بودند یا تهران روزی شان از اين راه می رسید که مضمون می ساختند. حتی ظل السلطان به جد معتقد بود که آقانجفی مرجع بزرگ زمان و ساکن اصفهان توسط کامران میرزا تیر می شود. و نایب السلطنه هم زمانی که ميرزا رضا کرمانی را در طویله خانه اش حبس کرد به جای طلبش به او پس گردنی می زد [ همان ظلم که باعث شد بنیان خاندان قاجار به باد رود با ترور ناصرالدین شاه آخرين پادشاه سنتی ايران]، از او استنطاق می کرد که بگو کی اصفهان رفتی، در عمارت مسعودیه چه بهت دادند خوردی.

حالا حتمی است که عده زيادی به فکر خواهند افتاد که با اين مذاکره ديگر چگونه بايد زندگی کرد. که چنین کسان هم در آمريکا فراوانند و هم در ايران. در هفته های اينده به صدا خواهند افتاد و هم عليه دولت بوش که کراکر را به بغداد فرستاد و مامور گفتگو با ايران کرد نقد ها خواهند نوشت و هم عليه دولت احمدی نژاد که چرا تابو را شکست.

در جوابشان بايد همان را که فرمانفرما گفته بود نقل کرد که رآل پوليتيک می دانست. شاهزاده عاقل به پيام آور گفته بود اولا اندرون در ناله و نفرين چیزی کم نکند، به کارش مشغول باشد. که اگر قرار بود به شعر و شعار موئی از سر کسی کم شود، الان نفری در دنيا نبود. ديگر آن که اگر شرم و حیا مانعشان شد، خواهش دارم مرا دشمن بگیرند و نفرين کنند که به گوش پهلوی برسد و بداند که من از شما نیستم، و به من و فرزندانم سخت نگیرد.