بیماری در قدرت

این مقاله این هفته ستون لبخند سياست هم میهن است که تا سایت روزنامه درست نشده در همين جا می خوانید

هفته گذشته جلال طالبانی رییس جمهور عراق – به قول خودمانی کاک جلال – در حالی که همچنان شکم برآمده اش جلوتر از وی حرکت می کرد به مایوکلینیک در آمریکا رفت تا چاره ای برای بی حالی، چاقی مفرط و بیهوش شدن گهگاهی وی پیدا شود. همان زمان عبدالعزیر حکيم مرد متنفذ و عملا دومین فرد سلسله مراتب قدرت در عراق هم در همان جا بود و بعد از تائید سرطان ریه اش راهی تهران شد تا شیمی درمانی را در این جا عملی کند.

بیماری بزرگان صاحب مقام و صاحب نفوذ معمولا در تحلیل ها و گمانه زنی های سیاسی جا نمی گیرد، اما چه بسا تاریخ را دگرگون کرده باشد. از همین رو در دهه هفتاد میلادی در هيچ تحلیل سیاسی به این که شاه ایران بیمار باشد یا بشود و این موجب تحولاتی گردد و پایگاه و جزیره ثبات غرب تبديل به مرکز اسلام انقلابی شود اشاره ای نرفته است. همان دهه وقتی که برژنف برای نخستين بار از مرز دو آلمان گذشت و به غرب رفت، در موقعی که گفته اند پرکارترین روزها برای سازمان های اطلاعاتی غرب و بلوک شرق بود، آلمانی های غرب نشین با حیرت دیدند که روس ها برای برادر بزرگ اتاقک هائی آورده اند که مجبور نباشد به توآلت های غرب برود. آن ها گمان داشتند که غربی ها از تجزیه فضولات رييس می فهمند که وی به انواع بیماری های ناشی از مصرف الکل و کشیدن سیگار و وزن زیاد مبتلاست. در همان زمان ها شاه ایران و پادشاهان اردن و سعودی، و روسای جمهور چند کشور دیگر در کلینک دکتر فلینگر تحت معاینه بودند، اما به هر کدام نامی داده شده بود تا کسی از نزدیکان آن ها و از دورها – از جمله دستگاه های اطلاعاتی حامی شان سیا و ام آی 6 – از راز بیماری شان با خبر نشوند.

برژنف که در کاخ کرملین در همان اتاقی کار می کرد که لنین و استالین هم از همان جا حکومت جهانی شوراها را می گرداندند، پایان کارش همانند آنان شد. دستگاه امنيتی شوروی هم بیماری لنین و هم بیماری استالین را با چنان وسواسی پنهان نگاه داشته بود که همسران آن ها هم بی خبر ماندند. و درمورد هر کدام ده ها روایت و افسانه مانده است که دم مرگ چگونه بودند و چه می گذشت بر بالینشان، بر آن ها و بر سرنوشت انقلاب شورائی. این سنت که خبر از بنیادی پوسیده می دهد که همواره همه وجودش به وجود یک تن وابسته می شود، چنان بود که بعد از برژنف هم روسا انتخاب نشدند جز از اتاق مراقبت های ويژه – هم سوسولف و هم چرنیکو – . در همین زمان که غرب بر سرش می زد که زودتر از اطلاعیه نووستنی رهبر آینده را بشناسد، معلوم شد نگرانی گاگ ب بی جا نبود چرا که به محض فاش شدن بیماری کلیه و کبد شهردار مسکو – بوریس یلتسین – نگاه غرب به سوی او برگشت و چه کسی می داند این نگاه چقدر در انتخاب وی در بزنگاه تاریخ به عنوان اولين رهبر روسیه – و نه شوروی – موثر بود. مگر نه آن که وقتی نگاه ام آی 6 برای اول بار به مرد خوش سخنی در مرکزیت حزب کمونیست برگشت و او را به دفتر نخست وزير بريتانيا به ناهار دعوت کردند، برگ اول بیوگرافی گورباچف نوشته شد. اما یلتسین وقت سفر به رم، آپانديسیتش عود کرد و به بیمارستان رفت که هم به سیستم درمانی سرمایه داری بیشتر اعتماد داشت و همین باعث شد که دو هفته در ایتالیا ماندگار شود و به دعوی کیانوری و کمونیست های دو آتشه ایتالیا از همان زمان دستگاه های اطلاعاتی غرب دور تختش پرسه زنان بودند.

اما پنهانکاری شاه سابق ایران گران تر از این ها تمام شد. او که در دفتر پزشکان سویسی و آمریکائی "محموله" نام گرفته بود، به این پنهانکاری هم راضی نبود از بیم آن که درباریان از راز وی با خبر شوتد داروی با اهميتی را که طحال وی را مصون از سلول های سرطانی نگه می داشت، در قوطی کبسول های آسپرین ریخت. باید یک ماه روزی دو تا از آن قرص ها را می خورد تا متخصصان بعد دو ماه آزمایش ها را تجدید کنند و دریابند چه باید کرد. زودتر از دو ماه حالش بد شد، پزشکان مطمئن از این که وی دارو را مرتب خورده است، به نتایج تازه ای رسیده و یک عمل جراحی را لازم دانستند. ماه ها بعد معلوم شد که او از آن داروی مهم چیزی نخورده چرا که اتاقدارش وقتی قوطی آسپرین را می بیند که زمانش منقصی شده، سرخود آن را با قرص های آسپرین نو عوض کرده بود که شرط خدمتکاری به جا آورده باشد.

آن چه شاه سابق ایران را واداشت که با آن وسواس بیماری خود را پنهان دارد ترس از آن بود که نظامش به هم بخورد و فرماندهان ارتش که می پنداشت جز وی از کسی اطاعت نمی کنند سرگردان شوند. اگر این ترس نمی داشت یازده ماه بعد از خروج وی از کشور، وقتی برای معالجه راهی آمریکا شد دانشجويان گمان توطئه نمی بردند. از دیوار سفارت بالا نمی رفتند و لابد حالا دردسر تابوشکنی و مذاکره به گردن دولت احمدی نژاد نمی افتاد. و هزارها حکایت دیگر. از قضا آخر دهه هفتاد همین حکایت در مورد مارکوس در فیلیپین و سه موبوتو سه سکو هم می رفت که کسی بیماریشان را باور نکرد و از شغل خود به دور افکنده شدند، در تبعید درگذشتند باز مردمشان باور نکردند.

تکان های مصنوعی

از این ها غریب تر وقتی است که شاه یا حاکم بالاقتدار از بیماری چون مرده ای است اما ضوابط موروثی و مادام العمری اجازه افشا نمی دهد و در نتيجه چنان می شود که در مورد مائو شد و پزشکش از آرایش اتاق او نوشته وقتی برای میهمانان خارجی آماده می شد و گلدان های بزرگ که لوله اکسیژن زیرش نهان بود. و دواهای سنتی و مدرن که از دو روز پیش به او می دادند که وقت ملاقات با کسی چون رييس جمهور آمریکا ربع ساعتی نخوابد تا عکسی گرفته شود. همان که در کاخ های رياض هم در جريان بود در سه سال آخر عمر ملک خالد، و شش ماهی هم در مورد رییس امارات و امیردوبی. که این رسم قبیله ای شرقی است گرچه رفته است تا دورهای دور تا کوبا و با فیدل کاسترو هم همین می کنند. یک روز چاوز را می برند که با گرفتن عکسی خبر آورد که فیدل می جنبد و روز دیگر نشانش می دهند در تلویزیون که چطور مانند کودکان تاتی تاتی می کند.


تصور "شاه میری" و مصیبت "شاه کشی" در جوامع شرق دهشتناک است و همین وزیران و نزديکان قدرت را وامی دارد که مانند اتابک امین السطان، ملیجک را مامور دارند از شاه عبدالعظیم تا تهران "اشک بریزد و پشت صندلی کالسکه سلطنتی چمباتمه بماند و دست های ملوکانه را بالا برد و تکان دهد، عینهو عروسک بازی تا عوام الناس خیال نکنند که شاه به سرای باقی رفته و گله بی راعی است، دمی بجنبانند و نظم را به آشوب بکشند" مثل همان دخترکان چینی در اتاق مائو.

اما در جوامع راقیه قانونمدار ماجرا ساده تر از آن است که به نظر آید. ریگان، یا آیزنهاور و يا نیکسون تا پا به درمانگاه می گذارند اطلاعیه و دوربین ها و خبرنگاران حاضر. حتی آريل شارون که به ظاهر چیزیش نبود بنا به اسرار فاش شده به دليل چاقی و احتمال سکته او، اهود اولمرت را در آب نمک خوابانده بودند و ساعتی بعد از آن که او افتاد، این یکی جلسات هیات دولت را اداره می کرد. یا دو رييس جمهور فرانسه که سرطان به جانشان افتاد، خبر خودشان به اندازه مردم نبود. نه در مورد پمیپیدو که فرانسوی ها وقتی کرتن تزریق می کرد که درد را بکشد و بتواند همایش سران اروپا را میزبانی کند، فورا می فهمیدند و در همه قهوه خانه ها سخنش بود. تازه جانشين وی فرانسوا میتران که باز سرطان به جانش افتاده بود چند روزی یک بار در مصاحبه ای و یا مناظره ای شرکت می کرد تا مردم مطمئن شوند که باکیش نیست و عقلش به جاست گیرم می خواهد رکورد بشکند و اولين کس [ و آخرين] باشد که چهارده سال تمام را در کاخ آلیزه گذراند آن هم بعد سه بار شکست خوردن از دوگل، پمپیدو و ژیسکاردستن.

بیماری سینمائی

سینمائی ترین مرگ و بیماری ها متعلق به ملک حسین بود، که شیمی درمانی چیزی از وی باقی نگذاشته بود و ماه ها بود که در آمریکا در مایو کلینک بستری بود اما در اردن همچنان مراسم دعا برقرار میشد، وی با همان حال در اجلاس صلح کاخ سفید دست عرفات را در دست شارون گذاشت، و درست وقتی که دیگر امیدی نبود طی مراسمی که از تلویویزیون ها پخش می شد به امان بازگشت. ردیف رولزرویس ها که امپولانس هائی هم اسکورتش می کردند او را به کاخش بردند. در آن جا به سنت عرب، دوباره روسای طوایف با او بیعت کردند و دست و کتفش را بوسیدند، پس اعلامیه ای داد و ولیعهد خود [برادرش] را برکنار کرد و پسر نیمه انگلیسی اش را بر تخت نشاند و دیگر کسی او را زنده و سرپا ندید. تا دو روز بعد که همان مراسم این بار برای تشییع جنازه اش برپا شد. در شباهتی تام به خداحافظی با دون های مافیا.

حالا اگر ملک حسین را نسبت بلافصل او با خاندان پیامبر اسلام جایگاهی ويژه می داد و سنت سلطنت و عرب هم اضافه می شد به اضافه ثروت و احترام خاندان هاشمی قریشی، این ترکمان باشی نیازاف کمونیست را بگو که حالا تازه هنوز اکسیر حیات و معجون طلا می خورد و به خصیصین هم تجویز می کرد، به تصور عمر جاودانه، از همین رو توصیه های پزشک روسی را نشنیده می گذاشت و از خوردن و آشامیدن ابائی نداشت و اندازه ای لازم نمی دانست، تا ناگهان بانکی بر آمد خواجه رفت.

که گفته اند بدين درگاه چون در آمدی، خاضع باش که اين جا شاه و گدا نمی شناسد، وسوار و پیاده نمی داند.