لوکیشن عوض شده

یکی تلفن کرد حکایتی گفت. پشتم لرزید نه از ابهت قصه و وسعت مصیبت که از هیبت تکرار، اصلا راست بگویم ترسیدم. احساس پرومتگی. احساس جبر، ناگزیری ادبار، ناگزیری درد. حکایتی گفت از معلمش. معلمش که در بندست. درست شبیه ماجرای من بود. و راست بگویم درست شبیه حکایتی که بر دخترم گذشت. یعنی پای ما به این زنجیر بسته اند. این را از خودم پرسیدم.

سال 32 سال غریبی بود. هفت ساله پسر بچه موفرفری خبری نداشت از سیاست و حکومت، نه از نهضت نه از نفت. تازه داشت دنیا را کشف می کرد، تابستان گرم تهران. پیش از این نیز این حکایت را در مقدمه کتاب ضدیادها آورده ام.

دو سه روز بعد سالگرد تولدم، درشکه ای رسید و مادرم را با بچه ها از الیگودرز آورد. پدرم در آن جا کارمند وزارت دارائی بود، در کار مالیات ها. قطار خرمشهر نیمه های شب می رسید همیشه به تهران. و نیمه شب های تابستان، زیر پشه بند صدای نفس اسبی در خاطره می پیچد که مژده رسیدن مادر می دهد و مزه هدایائی که آورده هنوز یاد را شیرین می کند. می ارزد خواب زده پله ها را طی کردن و رسیدن به آغوشش. اما آن دفعه انگار جور دیگری بود اسب و درشکه نرفته بودند. و وقتی رسیدم فهمیدم منتظر بوده اند تا دائی ام برود و کرایه درشکه را بدهد. باز این هم پیامی برایم نداشت، بعدها پیدا کرد. بعدها که دانستم وقتی پدرم را گرفته اند و دستبند به دست برده اند، عمال پیشکار فئودال منطقه ریخته اند و خانه سازمانی را به آتش کشیده اند. مادر نیمه شب تنها توانسته دو کودکش را از سوختن نجات دهد. اما نه هیچ چیز از زندگی.

بعدها دانستم در آن شب دیجور، همه همسایه ها، از ترس فرمانداری نظامی در نگشوده اند و زن تنها به معجزه ای توانسته خود و دو کودک گرسنه و خوابزده را در قطار جا دهد و با اعتماد به نفسی باورنکردنی بدون بلیت سوار شود، به امید آن که بازرسانی که در ایستگاه درود می آیند آشنا باشند یا شفقت آورند.
باری این بازگشت، برای من که بزرگ ترین فرزند عبدالحسین بهنود بودم تحول بزرگی داشت اگر برای سعید و حمید به معنای آمدن به تهران بود و اسباب خرمی و رفتن به بوت کلوب. من که کلاس های اول و دوم را طی کرده با معدل 20 و آماده رفتن به کلاس سوم بودم، کوتاه مدتی بعد معلوم شد ناگزیرم به اقتضای سن به کلاس اول برگردم. چه دردی و چه زجری. گریه ها و گریبان دریدن ها، رفتن دائی از این اتاق به اتاق دیگر در فرهنگ استان فایده ای نداشت. تا سرانجام فامیلی و آشنائی پیدا شد و رضایت داده شد با استناد به تبصره فلان و ماده فلان و بخشنامه فلان دانش آموز مسعود بهنود متولد سال 1325 در سال تحصیلی 32-33 بار دیگر به کلاس دوم برود.

همین جا بود که مدرسه مان ناظمی داشت، آقای مشعشعی قاطع و محکم، همه مانند سگ از او می ترسیدیم . حضورش نظم بود. هیبتی داشت با آن سبیل های مشکی پرپشت، موهای در هم اما کوتاه. عضلات ورزیده و بیان محکم. عجب آن که با این همه صلابت که چون صدا می کرد شاگردان مدرسه هاتف از ترس خود می باختند، با من مهربان بود. دو باری موقع تعطیل مدرسه دم در بود به دربان توصیه کرد تا مطمئن نشده که کسی دنبالم آمده نگذارد بیرون بروم.

پس عجب نبود که به دیدنش می لرزیدم اما دوستش داشتم، مهربانی فایده بخش و وصف ناپذیری داشت. و آن روز زمستانی از یادم نمی رود که سر صف بودم و خدایا ما را تندرست و روان ما را شاد ... می خواندیم و بخار نفسمان دیده می شد، از نشاط کودکی سرشار بودیم بی خبر از بازی روزگار، دو مرد قوی هیکل از جیپی به در آمدند و وارد مدرسه شدند. جیپ نظامی متظاهرانه برابر در قرار گرفت جوری که راه آمدشد را ببندد. و بست. آقای مشعشعی بالای ایوان به صف نظاره می کرد که به ترتیب به کلاس ها برویم با نظم. مردان بی اعتنا به صف از پله ها بالا رفتند. دو سه کلامی با او گفتند و بعد بی تربیت و خشن و دستش را از پشت کشیدند و دستبند زدند. و ما شاگردان مبهوت و ترسیده و خود باخته به نظاره بودیم. یکی بازویش را کشید. اولش بداخم و عصبانی بود آقای مشعشعی، اما انگار در نگاه های ما چیزی دید که چهره اش گشوده شد. لبخندش از زیر سبیل زد آشکار گشت. نگاهش چرخید به سمت ما. هنوز بعد پنجاه و اندی نگاهش را گاهی میان جمعیتی، در میانه فیلمی می بینم. هنوز وقتی می شنوم صدایی را، به گمانم بغض فرزند موفرفری عبدالحسین بهنود است که آن شب گریه امانش نداد و گلو درد گرفت.

ربع قرنی بعد از این حکایت، انقلاب شده بود و می نوشتیم ملت داد کودتای 28 مرداد و بیدادگاه های نظامی، و ظلم در زندان های ساواک را ستانده است، می گفتند شاه تقاص این ها را پس داده و مجبور به فرارش کرده اند، می پنداشتند دیو رفته است و الان دیگر فرشته درآید. دخترم بامداد در این میان برگشت از فرنگ و در سن دبیرستان، بی آن که فارسی خوب بداند رفت به مدرسه رازی سابق، و چند ماهی بعد به هم ریخت. هیبت شهر انقلاب زده را کودک هیاهو ندیده، تا آن روز تحمل کرد حتی وقتی پدرش را در خیابان فراخواندند دو مرد. اما تماشا می کرد تا آن روز که صدای گریه اش درست شبیه به صدای هق هق همان پسرک موفرفری بود. در لابه لای اشک از خانم نعیمی ناظم مدرسه شان می گفت. دخترکی جوانی که دیده بودمش با وجود حجاب محکم و مقنعه دایر، پیدا بود جوان است و نمی شد بازش شناخت از شاگردان آخر دبیرستان. آن روز هم خانم نعیمی را کشان کشان برده بودند از مدرسه. باز هم. بعد نیم قرن باز کسی هوای آن نداشت که ثبت می شود در ذهن بچه ها این صحنه. نگاه خانم نعیمی را از یاد نمی برند بچه های نازک دبیرستان دخترانه رازی که سال بعد هم شد پسرانه. در یادشان مانده بود خانم نعیمی که نقل می کردند زیر لب گویا دعا می خوانده موقع گرفتاری.

نه من می دانم آقای مشعشعی چه شد و نه بامداد دخترم می داند خانم نعیمی کجا رفت، و حالا بعد بیست و هشت سال باز هم دامون نوشته است حکایتی به همان مضمون. به قول زنده یاد نعمت حقیقتی "لوکیشن عوض شد، نه فکر کنی من مرده ام".

روز معلم به همه معلمان مبارک. شاگردان نگاه هایتان را در خاطر دارند وقت شادمانی یا هنگام سرودخوانی، زیر لب دعاگویان یا سرودخوانان. و این حکایت ماست.