برای دختران خبرنگارم

تجربه آسیه امینی خیلی تجربه مهمی است. مایلم درباره اش حرف بزنم. از خواندن کلمات اين دختر و دیدن عکس چشمانش خیلی دلخورم. از خود و از روزگار خود.

آسیه هیچ گاه شاگرد من نبود اما هر وقت که از معجزه دختران خبرنگار این روزگار نوشته ام، نگاهم به او بوده و سه چهار نفری دیگر. این پسرها و دخترهای جوان بعد دوم خرداد با عشقی و شوری وارد عرصه مطبوعات شدند، یک فاصله و گسل پانزده شانزده ساله افتاده بود بین نسل ما و آن ها. در این فاصله نسل روزنامه نگار تربیت نشد تا آن زمان. و بدا به ما ، بدا به آن ها که قدرت در دستشان بود و فرمان دادند، در جامعه ما هم که تا بخواهی فرمانبر هست که کلاه نه بلکه سر می آورد. پس سر صد نشریه آوردند. اصلا فکری به احساسات ظریف و عاطفه این ها که آمده بودند تا به خیال خود جامعه شان را با قلم اصلاح کنند، نکردند. چطور بکند، قدرت حق به جانب است ، قدرت تا روزی که در پوست شیرش هست به توهم آن که بر اساس منافع جامعه می کند هر چه کند، مردم را تک تک نمی بیند، میلیون میلیون می بیند. ظلم می کند و نمی بیند. از ظلم تعریف غلط پیدا می کند. از استبداد رای چیزی دیگر در ذهنش می نشیند. هر کار زیردستان خود را به حساب آن که خیرخواهی برای جامعه است مجاز و مشروع می دانند. به خیالش نیست که دیگر مستبدان بدنام تاریخ هم وطن دوست بوده اند. خداشناس بوده اند. نیتشان پاک بوده است.بتیمان را دوست داشته و ملاطفت کرده اند. آن ها هم باور داشتند که جنت ساز شده اند و راهنمای بشر به بهشت. در این حال دیگر معلوم است به سرنوشت آدم ها تک به تک ، بی توجه می شوند. به جایگاهی که در آن بالا به خود داده اند آدم ها را و منافعشان را در اندازه های میلیونی می بینند. معلوم است قرار نیست جوابی برای حکم قتل هشت تن در تپه های اوین به کسی بدهند. مقرر نیست که به سرنوشت احمد باطبی توجه کنند. مگر گریه های مادر محمد پوینده را دیدند. قدرتمندان مدام در خیال جای جراحی نشسته اند و باید عضوی را قطع کنند که بیمار سالم بماند. با چنین قیاسی صدور هیچ حکمی برایش دشوار نبود و نیست.

اما وضعیت دختران خبرنگار ما، چنان که من دیده ام درست انگار دندان کسی را خالی کرده باشی - مانند کاری که قهرمان مارتون من که داستین هافمن او را بازی می کرد با آن نازی که لارنس اولیویه ایفاگر نقشش بود کرد - و او را فرستاده باشی تا در توچال داد بزند و با هر نفس که فرو می برد تیغی به حلق فروکرده باشد. عصب لخت. این بجه ها رفتند، و پا به پای کبری و افسانه و شهلا گریستند. برای ملیحه و برای آرزوهای آن زن جوان گریستند که لایق دار نبود. دویدند. گاهی چادری به گوشه دندان گرفتند و دویدند. از وانتی بالای ماشین زغالی پریدند تا برسند و مثل ماجرای تاکستان نشود که قاضی از شدت علاقه به دار حکم منع سنگسار رییس را ندیده گذارد. یا مثل قاضی نکا که تا مریضی اش آشکار نشده بود، می خواست همه دخترکان عاشق را بکشد.

قاضی را قانون و حراست و شورای نگهبان و اطلاعات حفاظت می کرد و می کند. اما بچه های خبرنگار را کی؟

آسیه و مسیح و پرستو و فرشته و رویا و بنفشه را کی حفاظت کند. بزرگترهایشان را که شیرین و مهری و شادی و شهلا و نسرین و فریبا بودند گرفتند و انداختند در هلفدونی و آب از آب تکان نخورد.
تازه مگر وقتی که آقایان را گرفته بودند وضعیت معصومه گنجی و سهیلا سازگارا و فریبا شمس الواعظین و فاطمه باقی و خانم زیدآبادی بهتر از شوهران زندانی شان بود. تازه حالا بی زندان و نه در دوران قتل های زنچیره ای محسن کوهکن همه زور بازوئی را توانسته یا نتوانسته بود در مقام نظارت استصوابی انتخابات اتاق بازرگانی به مدیران برجسته کشور نشان دهد، جمع کند تا دخترک مازندرانی مسیح را از زانو درآورد، چرا که به وظیفه یک خبرنگار عمل کرده و فهرست حقوق و مزایای نمایندگان اصولگرا را فاش کرده. ولی قرار نبود که اصولگراها افشا شوند. افشا فقط برای اصلاح طلبان، وابستگی برای آن ها، ضدیت با دین برای آن ها، از دست رفتن اسلام در آن دوران. و خانم علی نژاد وقتی این ها را ندانست باید له شود. اخراج از مجلس که چیزی نیست. و برای این کار، رییس قوه مقننه راس امور و خانه ملت هم پشت کارپرداز است نه خبرنگار. و مهم هم نیست که معلمی است پرهیزگار . به هر حال قدرت مفسد است و گفته اند نجس .

پس چنین است که گلایه آسیه که می نویسد ما باید آموزش می دیدیم به جاست.

روزی روزگاری که تازه عمل پیوند قلب باب شده بود بزرگ ترین مرکزش در آمریکا به ریاست یک پزشگ آمریکائی بود و در تیمش یک ایرانی که پروفسور جوان باشد. به دلیل حضور یک هموطن به تهیه گزارشی از آنان رفتم. پروفسوری که تیم را رهبری می کرد سخنی گفت که پشت آدمی از شنیدنش می شکست . گفت همه تصورشان این است که من از بار دو عملی که در روز انجام می دهم تکیده شده ام. اما چنین نیست. مرا تجسم کنید که صبح بر سر کار می آیم. چند پرونده از چند مریض اضطراری و اورژانس روی میزست و خود آن ها در بخش آماده جراحی و رسیدن قلب از جانب یک هدیه دهنده ، من باید انتخاب کنم از میان این پرونده ها که یکی به دخترکی شانزده ساله متعلق است یکی به مادری یکی به پدری شصت ساله که سیگار هم می کشد و عقل می گوید نباید او را نجات داد وقتی جوانی هست که امید زندگی در نگاهش موج می زند اما مرد پذیرفته که پنجاه میلیون دلار به بیمارستان بدهد که با آن می توان ده تیم جراحی و اتاق عمل درست کرد و عده بیشتری را نجات داد. هر پرونده ای را که انتخاب می کنم آن دیگران به احتمال بالاتر از هفتاد در صد تا شب نمی پایند. چشمشان هم به امضای من است و انتخاب من. و من چکاره ام . من بیمار شده ام از بار این مسوولیت. من کی هستم که باید انتخاب کنم که کی بماند و کی برود. من به مرخصی نمی توانم رفت مباد کسی بمیرد و قلبی به ما برسد و عمل پیوند انجام نشود.

همان روزگار که این کلمات را می شنیدم و می نوشتم دستم می لرزید. کجا به چنین مسوولیتی برای یک پزشک فکر کرده بودیم. کجا او خودش برای این انتخاب دوره دیده بود. حالا حکایت خبرنگاران ماست. آسیه و دیگرانی مثل وی حداکثر معلم سخت گیری مانند من داشته باشند به آن ها گفته باشد چطور خبر تهیه کن و بیهقی بخوان. سعدی بخوان . ساده بنویس و کوتاه . جمله های روشن و بدون صفت های مکرر. کجا مقرر بود که روزنامه نگار فکر کند که اگر دیر برسد جان بیگناهی از دست رفته است. در حرفه ما گفته اند زود برس که کارت را درست انجام دهی و گزارش دست اول داشته باشی. کار ما نیست نجات آدم ها از مرگ. و وقتی این بار بر دوشش گذاشتی چنان می شود که آسیه شده است.
و کجا قرارست مردمی که به سادگی قهر می کنند و به سادگی توقع دارند که روزنامه نگاران به جای آن ها بجنگند و به جای آن ها شمشیر بزنند و مقاومت کنند، راضی می شوند که این بخش حکایت را هم بشنوند. اما واقعیت همین است. و تا جامعه مان درست شود باید اسیه هامان را داشته باشیم و قدر بدانیم و تنهایشان نگذاریم. گاه گاهی از خود بپرسیم مسیح کجاست، بنفشه به کدام روزنامه است نسرین کجاست و پرستو چرا مدتی است نیست.