آنان که نه یوزی هستند، نه کلاشنیکف

این نوشته ای است که در هفته نامه اعتماد امروز به یاد پروفسور لاوتربور سازنده MRI آر نوشته ام. اگر در روزنامه نخوانده اید این چا بخوانید.

الفرد نوبل چرا همه دارائی خود را وقف موسسه ای کرد که حالا اعتبار جهانی دارد و به برجستگان هر رشته هر سال جايزه اعتبار می دهد و مبلغ قابل توجهی پول. کرد تا کسانی که احتمال می داد از ساخته وی صدمه ديده باشند از او بگذرند و باروت را از ياد ببرند.

آلبرت انيشتين و اوپنهایمر بعد از آن که دانش بی بديلشان در دست سياستمداران آمريکائی تبديل به بمبی شد و بر سر مردم هيروشيما و ناکازاکی فروافتاد چه کشيدند در درون خود. در نامه هاي اينیشتین درج است و از او بدتر حال اوپنهايمر بود که سرانجامش به ديوانگی کشيد و همسر روانشناسش همه لحظه های پايانی عمر او را ثبت کرد تا جهان بداند که وجدان بيدار آدمی چه می کشد گاه از دست روزگار.

روزی در پائیز سال 72 خواندم که کسی در شيکاگو عمرش را داد به آريل شارون، مهندسی جوان و يهودی که خود نوشته از بچگی آرزو داشت کار بزرگی بکند که کرد. و آرزو داشت که امتياز آن کار بزرگش را هم به دولت اسرائیل واگذارد که واگذاشت. اما سئوال اين است که ايا اين وقف نیز به اندازه نوبل باعث رنجش مخترع شده بود. باور نمی توان کرد، چرا که اگر چنین بود عواید آن را وقف ارتش نمی کرد. او يوزی گال بود و اختراعش مسلسل یوزی که امتيازش در اختيار وزارت دفاع اسرائیل است و از آن پول فراوان کسب کرده است. اما مسلسل یوزی نامش را فقط از مخترعش نگرفت. بلکه یوزی در زبان عبری مخفف جمله ای است به معنای خدا قدرت من است. يعنی همه کسانی که در اين پنجاه شصت سال با گلوله های شليک شده از اين اسلحه کشته شده اند به قدرت خدای يوزی کشته شدند؟.

و به نظرم اين همان کاری است که بدان می گوئیم استفاده ابزاری، اين استفاده ابزاری از خداست. و حالا بايد از دست اين بشر خودخواه به همان خدائی پناه برد که بزرگ است و بخشاينده و حتما نمی پسندند که بندگانش به نام او همديگر را بکشند و يکی با کلاشنیکف [ که از قضا کلاشنیکف هم همین چندی پیش مرد در گوشه ای در اوکراین] و ديگری با يوزی. خدائی که سهراب گفت در همين نزديکی است، پشت آن شب بوها، پشت اين کاج بلند.

به ياد می آورم روزگاری را که شعرها ساخته می شد در وصف کلاش ـ که همان کلاشينکف باشد که یک زمانی با ما خودمانی شده بود و ما با او -. و روزگاری هم شعری شنیده ام در وصف یوزی.

البته باور دارم که شاعرش نه که ديگر سال هاست که آن شعر را جائی نمی خواند که اگر ديگران هم به یادش بياورند از اين يادآوری چندان دلشاد نیست. اما آن تب دوران بود و بعضی هم بدون آن که توان آن را داشته باشند که تفنگی در دست گيرند و شليک کنند در آن ساليان، حماسه سرای تفنگ و انتقام و خون شده بودند.

اما نسل امروز همينش بس که مثل سال های دهه پنجاه و شصت ترانه در وصف انتقام و خون نمی سازد و نسلی را با اين ترانه دل آشنا نمی کند تا سر پيری از نوه های خود شرمسار شود که می پرسند بابا بزرگ تو هم کسی را کشته ای. این نسل بی شک مجسمه ای از مهندس يوزی نمی سازند ولی بشارتتان باد که از برشت ساخته اند و در جلو تئاترش در برلين نصب کرده اند، و بر پيشانی آن تئاتر با اشاره به دوران نازيسم که آن محل، جای کتاب سوزانشان بود نوشته اند « در اين مکان روح فاشيسم بهترين آثار آلمان و جهان را سوزاند و اين لوح کاشته شد تا يادگاری باشد برای مردمان تا بدانند که جنگ و امپرياليسم با بشر چه می کند.» و آن طرف ترش در آن محل که در تلاقی دو آلمان است جمله ای ديگر را بر لوحی ديگر حک کرده اند « تا به حال در ويرانه ها نمايش اجرا می کرديد و حالا آمده ايد در اين خانه مجلل، اميد است که از شما و ما مجموعه های صلح بر جا ماند و برای همه جهان بماند»

سال پیش وقتی رفتم تا دسته گلی در دست های برتولد برشت بگذارم که با قامتی بلند و متين، روبرو تئاترش، از جنس فلز نشسته بود، ديدم مردمانی را که دسته های گل در دست داشتند و روی نيمکت نشسته و به هم و به من لبخند می زدند. تا به حال دیده اید هيچ کس دسته گلی بر دامان این همه سياستمدار و ژنرال بگذارد که در سراسر دنيا مجسمه هايشان بسيار است. خیابان ها به نامشان. آيا کسی دسته گلی بر گور جناب کلاشنيکف و يوزی می گذارد، گرچه که در دوران خود مدال ها به آن ها داده باشند و اين سهم و نقشی است که نسل ها دارند برای نشان دادن نفرت خود از جنگ و کشتار. اگر قدرت ها بگذارد در همين جهان و همين دوران ما زنده خواهيم بود که مردمان جهان آخرين تفنگ ها، يوزی ها و کلانشينک ها را در ميدانی بسوزانند و با افتخار بگويند ما به کاری موفق شدیم که هزاران سال پدرانمان از فکرش هم پرهیز داشتند. دورانی خونين و دراز از تمدن بشری طی شد تا به آن جا رسيديم که گلوله بد است و تفنگ بر دوش طبع آدمی سنگين است.

متن
و اين همه مقدمه ای بود تا بگویم که هفته گذشته پروفسور پل لاوتربور درگذشت. نامش را به
خاطر بسپارید. پروفسور سال 2003 همراه با يک استاد ديگرجايزه نوبل پزشکی را برد.کسی که مهندس بود و به قول معلمانش از ابتدای عمر تمام مدت به ماشین آلات ور می رفت او کجا و جایزه نوبل پزشکی کجا. اما درست همین است پل لاوتربور وسر پیتر مانسفیلد دستگاه MRI را ساخته اند. همان دستگاهی که پنج سال بعد از ساختش هیچ بیمارستان و درمانگاهی در جهان از داشتنش بی نیاز نبود. همان دستگاهی که امروز پزشگی بدون آن، خود را تصور نمی تواند کرد. و هر سال بیش از یک میلیون نفر را از مرگ نجات می دهد. دستگاهی که از وقتی ساخته شد دیگر نامعلوم نیست که درد پشت انسان از فشاری است که بر عصب او وارد می اید یا استخوانش. شاید هم هیچ یک از این ها. جان بریدن بزرگ ترین جراح زنده استخوان در جهان دو ماه پیش نوشته بود با ام آی ار پزشکی امکان یافت تا بخش هائی از بدن را ببیند که پیش از آن تصورش دشوار بود.

همینش بس که چهار دانشگاه جهان که در آن تحقيقات خود را ادامه داد، محل کار و تدریسش را به نام وی نگاه داشته اند. که مقام علم همین است که زخمی را التیام بخشد و دردی را فرونشاند. و اين گونه آدمیان ديگر لازم ندارند که از خدا مایه بگذارند و بگویند خدا قدرت من است. و قدرت خالق را در دهانه مسلسل تجسم کنند، حال آن قدرت واقعی تمام لحظه های روز و شب است که دستگاه های ساخت پروفسور لاوتربور به کار می افتد و به پزشکی امکان می دهد که بدنی را مطالعه کند و دردش را درست دریابد..